Wzory opolskie i ich historia

Wzory opolskie – z kroszonek na porcelanę

Wszystko najprawdopodobniej zaczęło się w połowie X wieku, tak przynajmniej wskazują wyniki badań archeologicznych, prowadzonych na opolskim Ostrówku, gdzie wydobyto z ziemi malowane jajka. Z czasem, symbolika pogańska stała się pierwszą inspiracją dla artystów ludowych, stosujących wzory opolskie do zdobienia jajek wielkanocnych.

Ale o tym za chwilę.

Wzory opolskie rozpowszechniono dzięki kroszonkom. Nowa technika zdobienia jaj wielkanocnych pojawiła się w XIX wieku na terenach Śląska Opolskiego. Polegała na „drapaniu”, tudzież ryciu skorupek za pomocą specjalnych narzędzi. Z tego powodu miejscowa ludność nazwała jajka zdobione taką techniką kroszonkami (w literaturze występuje też termin krołsonki).  Sama nazwa wywodzi się od słowa „krasa”, oznaczającego czerwień lub urodę.  Na początku barwiono jajka na kolor czerwony lub ciemnobrązowy, uzyskiwany z ochry, robaczków (czerwców) lub łupin cebuli. Wówczas dominowały wzory geometryczne, czyli: rozety, wiatraczki, gwiazdy, romby, trójkąty czy słońca. Właśnie tego typu wzornictwo nawiązywało do pogańskiej symboliki solarnej.

Przykłady tradycyjnych kroszonek opolskich z misternym wzorem, fot. Folkstar.pl

W latach 20. XX wieku wzory opolskie zostały zdominowane przez ornamenty roślinne do tego stopnia, iż nawet trzydzieści lat później (lata 50.-60. XX w.) wzory geometryczne pojawiają się nader rzadko.

Ręcznie malowane wzory na opolskiej kroszonce, fot. Folkstar.pl

Wzory opolskie na kroszonkach stały się świetnym produktem marketingowym dla regionu. W 1957 roku Muzeum Śląska Opolskiego z siedzibą w Opolu, zorganizowało I Konkurs Kroszonkarski. Miał na celu obudzić w młodych ludziach potrzebę zaznajomienia się z rodzimym motywem zdobniczym, jakim są wzory opolskie. Konkurs cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem, również ze względu na atrakcyjne nagrody. Organizowany jest po dziś dzień, a dotychczas odbyły się 22 edycje.

Przykłady zdobnictwa pisanek motywem opolskim, fot. Folkstar.pl

Coraz popularniejsze wzory opolskie stały się łakomym kąskiem dla śląskiej Cepelii. W 1963 roku komisja oceniająca prace konkursowe, złożone w trakcie trwania konkursu kroszonkarskiego wpadła na pomysł , by przenieść tradycyjne wzory opolskie na bardziej trwały materiał i uczynić z tego prawdziwy „towar eksportowy”. Wybór padł na porcelanę. Realizacji zadania podjęli się Czesław Kurek – etnograf oraz Jan Matysek – prezes opolskiej Cepelii. Wśród pierwszych twórczyń warto wymienić Stefanię Okos, która zajęła się samym zdobnictwem oraz Różę Żymełka – która poza zdobieniem, była odpowiedzialna za kwestie związane z logistyką.

Ręcznie malowane wzory na porcelanie opolskiej, fot. Folkstar.pl

W latach 70. XX wieku wzory opolskie naniesione na porcelanę zyskały uznanie odbiorców krajowych oraz stały się produktem cenionym poza granicami Polski. Wprowadzono również nowy sposób zdobienia. Od chwili nanoszenia wzorów opolskich na porcelanę, stawiano na bardzo drobne, gęste, wielobarwne ornamenty.

Co ciekawe, wzory opolskie proponowane przez osoby zajmujące się zdobieniem porcelany zostały zaadaptowane przez opolskie kroszonki. Było to spowodowane faktem zatrudniania wielu kroszonkarek w opolskiej Cepelii przy malowaniu porcelany.

W połowie lat 90. XX wieku, ornamenty wydrapywane na jajkach wielkanocnych zaczęły przybierać mikroskopijne formy, stając się misternymi zdobieniami i produktem nadmiernej wirtuozerii.

Jajecznik z motywem opolskim, fot. Folkstar.pl

Obecnie wzory opolskie są nadal opracowywane przez pracowników prywatnych firm, którzy niegdyś byli zatrudnieni przez Cepelię.

My zachęcamy do zapoznania się z ofertą produktów, pokrytych wzorami opolskimi, które znajdują się w sklepie Folkstar!

Cukiernica zdobiona wzorami opolskimi, fot. Folkstar.pl

Źródło informacji merytorycznych:

1. Jasiński B., „Opolskie kroszonki”, pod red. Klaudii Kluczniok, Związek Śląskich Rolników w Opolu przy współpracy z Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, Opole 2013
2. Jasiński B., „Malowana porcelana opolska”, pod red. Klaudii Kluczniok, Związek Śląskich Rolników w Opolu przy współpracy z Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, Opole 2012

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz