Na czym jemy i z czego pijemy, czyli fajans, ceramika, porcelana – różnice i podobieństwa

Fajans, ceramika porcelana. Czym tak właściwie różnią się produkty wykonane z tych materiałów? Jakie są ich cechy szczególne i na co warto zwrócić uwagę podczas zakupu? Ota kilka informacji, które przydadzą się Wam nie tylko podczas odwiedzin w naszych sklepach.

Porcelana – ozdoba stołu z dalekich Chin

Najbardziej znany i przez wielu najbardziej pożądany materiał z którego wytwarzana jest zastawa stołowa. Wynaleziona w VII wieku w Chinach porcelana powstaje z mieszanki glinki kaolinowej z kwarcem i skaleniem. W mieszance tej najważniejszym składnikiem jest właśnie owa glinka. To w jakich proporcjach doda się do niej pozostałe składniki wpływa na końcową jakość produktu.

Swoją popularność porcelana zawdzięcza wielu czynnikom. Przede wszystkim ta o najwyższej jakości jest śnieżnobiała, co samo w sobie dodaje jej elegancji. Dodatkowo porcelana ceniona jest za swoją wytrzymałość. Mimo, że najlepsze naczynia porcelanowe są cienkie i lekkie są jednocześnie odporne na uszkodzenia mechaniczne. Nie musimy obawiać się zarysowania ich na przykład sztućcami. W przeciwieństwie do innych materiałów porcelana nie potrzebuje też pokrywania dodatkową ochronną warstwą szkliwa, jej naturalną właściwością jest wysoka nieprzepuszczalność cieczy. Szkliwo nanosi się na porcelanowe wyroby dla ich upiększenia, bądź też utrwalenia dekoracji po to by porcelanę można było myć w zmywarce. Charakterystyczną cechą porcelany jest również to, że przepuszcza ona światło. Przyjrzenie się kupowanym talerzom pod światło to najlepszy sposób na potwierdzenie ich dobrego gatunku.

Przez lata porcelana doczekała się też różnych odmian i rodzajów. Możemy zatem spotkać porcelanę z gatunku Bone China, jest to rodzaj porcelany, który, o dziwo, wcale nie powstał w Chinach. Porcelanę kostną wynaleziono dziesięć wieków później w Wielkiej Brytanii. W jej produkcji kwarc zastąpiono spopielonymi kośćmi bydła. Zaletą porcelany kostnej jest jej większa transparentność oraz wzbogacona gama kolorów – od śnieżnobiałych wyrobów po te o barwie kości słoniowej. Dla wszystkich, którym picie kawy z filiżanki wykonanej ze zwierzęcych kości odbiera apetyt na picie czegokolwiek powstała natomiast porcelana w wersji „vege”, czyli New Bone China. Posiadająca te same właściwości co Bone China, ale przy jej produkcji kości bydlęce zastępuje się składnikami mineralnymi.

Również w Polsce produkuje się porcelanę. Ta najpopularniejsza pochodzi oczywiście z Ćmielowa. Historia wytwarzania tego surowca sięga w Ćmielowie 1797 roku. Wtedy to miasto stało się własnością hrabiego Jacka Małachowskiego, który otworzył fabrykę fajansu i porcelany. Obecnie w mieście działają dwie fabryki w których ręcznie wytwarza się i zdobi porcelanę.

Fajans – kwiatki z babcinego kredensu

Historia fajansu sięga wielu lat wstecz. Przez lata tajemnica powstawania porcelany była jedną z najpilniej strzeżonych. Nie przeszkadzało to jednak w podejmowaniu prób odtworzenia tej tajemniczej receptury. Nie udało się od razu, ale dzięki temu przez przypadek, powstał fajans. Wytwarzany z tych samych co porcelana surowców, ale ostatecznie o niższej jakości. Fajans jest dużo cięższy i grubszy od porcelany, nie posiada też takich jak ona właściwości. Dlatego też aby uodpornić go na warunki zewnętrze i zapobiec jego przeciekaniu fajans pokrywa się szkliwem. W taki sposób całkiem łatwo upodobnić go do porcelany – pokryty białym szkliwem świetnie ją imituje. Zdradza go jednak fakt, że w przeciwieństwie do porcelany fajans nie przepuszcza światła. Zaletą fajansu jest jego odporność na wysokie temperatury i ścieranie.

Przez lata Fajans Włocławek był marzeniem każdej polskiej gospodyni domowej. Wielu z nas pamięta go zapewne z babcinego kredensu. Obecnie przeżywa swego rodzaju renesans. Zarówno w Polsce jak i za granicą. Dzięki powracającej modzie na ludowość ponownie doceniane są kolorowe, ręcznie wytwarzane naczynia produkowane w fabrykach we Włocławku. I chociaż fajans Włocławek kojarzy nam się głównie z niebieskim kwiatami to dostępny jest również w innych, inspirowanych kolorowymi strojami ludowymi, barwach.

Ceramika – naczynia z historią

Ceramiką często nazywa się również fajans i porcelanę, ponieważ słowo to używane jest do określenia wszystkich wyrobów tworzonych przy użyciu wszelakich glinek. W tym tych z kamionki, która jest bardzo odpornym surowcem. Nie nasiąka wodą, jest również odporna na działanie kwasów. Nadaje się zatem idealnie do długiego przechowywania żywności oraz płynów. Z kamionki często zrobione są naczynia kojarzące się nam z tradycją – maselnice, beczki do kiszenia ogórków, czy dzbany.

Ceramika z Bolesławca wytwarzana jest z wydobywanej w dorzeczu Bobru i Kwisy gliny kamionkowej, a historia powstających tam produktów sięga czasów średniowiecza. Wytwarzane w Bolesławcu naczynia wykonywane są ręcznie, a zdobione metodą stempelkową. Polega ona na dekorowaniu powierzchni naczynia za pomocą gąbek wyciętych w odpowiedni wzór. Naczynia wypala się dwukrotnie. Najpierw, przed zdobieniem, w temperaturze 800 stopni, następnie już po ich udekorowaniu i pokryciu szkliwem wkłada się je do pieca jeszcze raz, tym razem na 1250 stopni. Proces ponownego wypalania trwa 15 godzin. Pokrycie szkliwem sprawia, że naczynia stają się odporne na uszkodzenia i zarysowania, daje także możliwość mycia ich w zmywarce. Ceramikę z Bolesławca charakteryzują niepowtarzalne wzory tworzone za pomocą kropek, kresek, pawich oczek, groszków, gwiazdek czy kółek. Jest ona produktem niezwykle cenionym za granicą. Produkty „Ceramiki Artystycznej” Spółdzielni Rękodzieła Artystycznego w Bolesławcu swego czasu zachwalał sam Robert Redford.