Kaszuby – nie tylko język i hafty

Kaszuby i ich ludowy strój

Kaszuby, kojarzące się przede wszystkim z bajecznymi krajobrazami, własnym językiem oraz pięknymi haftami, mają jeszcze jedną rzecz, którą mogą się pochwalić. Mało kto przejdzie obojętny obok stroju kaszubskiego, który mimo iż wyszedł z użycia pod koniec XIX wieku, dzięki rekonstrukcjom etnografów, po II wojnie światowej wciąż może cieszyć nasze oczy. Obecnie zakładają go zespoły ludowe i folklorystyczne przy okazji różnego rodzaju świąt czy imprez.

Oryginalny strój rybaków, zamieszkujących północne Kaszuby nieco różnił się od tego, który nosili rolnicy śródlądowi z Kaszub środkowo-południowych. W ubiorze tych pierwszych, dominował kolor niebieski, natomiast tych drugich – barwy zielone, brązowe i żółte. Łatwo to skojarzyć z ich zajęciami – niebieski miał oddawać piękno morza, nieba i jezior, natomiast zieleń, brąz i żółty – pola i lasy.

Z czego składa się strój kaszubski? Poznajcie elementy stroju męskiego i kobiecego.

W ofercie Folkstar.pl do nabycia są drewniane magnesy oraz breloczki, prezentujące piękno stroju kaszubskiego, fot. Folkstar.pl

Kaszuby – strój męski

1. Nakrycia głowy

Wśród nakryć głowy, obowiązujących w tradycyjnym stroju kaszubskim, wyróżnić należy przede wszystkim trzy:

– muca – czyli futrzana czapka z nausznikami, zakładana przede wszystkim zimą;

– kapelusz z filcu – będący świątecznym nakryciem głowy, składał się z wysokiej główki oraz wąskiego ronda;

– kapelusz słomiany – popularny latem, bardzo przydatny podczas połowu ryb czy pracy na polu, oczywiście ochraniał głowę przed słońcem.

2. Górne części garderoby

Rodzaj materiału, stosowany do wyrobu górnych części garderoby, zależał przede wszystkim od dwóch czynników: stanu cywilnego oraz stanu zamożności gospodarza. Używano różnych materiałów, stosownie do pór roku czy obchodzonych świąt.

– koszula – najczęściej białe, związane pod brodą czerwoną tasiemką, noszone zarówno na co dzień jak i w dni świąteczne;

– liwk/liwka – lekka, krótka kamizelka, zakładana na koszulę, kawalerowie nosili liwkę uszytą z jasnych materiałów, gładką lub wzorzystą natomiast żonaci i starsi mężczyźni przywdziewali ciemne kamizelki;

– węps/weps – noszony tylko przez kawalerów i młodych mężczyzn dłuższy niż liwka kaftan w kolorze granatowym lub ciemnozielonym, dopasowany do figury, ozdobiony haftem oraz rzędem guzików;

– sukmana – wyrabiana z tkaniny samodziałowej przez biedniejszych gospodarzy, natomiast zamożniejsi szyli sukmany z sukna fabrycznego, noszona tylko przez starszych mężczyzn, z czasem, wzorowana na mieszczanach przybrała krój kontuszowy.

3. Dolne części garderoby

Spodnie występowały w dwóch rodzajach:

– „zwykłe” spodnie noszone na co dzień – bogatsi szyli je ze skór, mniej zamożni nosili wełniane, natomiast najbiedniejsi zakładali po prostu kilka par samodziałowych spodni;

– bùksë – czyli białe, zamszowe spodnie, zakładane przeważnie w dni świąteczne.

4. Obuwie

Do rodzajów obuwia, należały:

– skorznie – wysokie buty z cholewą, w które wpuszczane były bùksë – ich jakość określała stan majątku gospodarza, pieczołowicie o nie dbano, konserwując tłuszczami, by stały się nieprzemakalne, a przy okazji pięknie błyszczały;

­– „korki” – obuwie stosowane zimą do pracy, zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet; latem preferowano pracę na boso.

Źródło ilustracji: http://www.polalech.pl/index.html

 

Kaszuby – strój kobiecy

Do elementów stroju kobiecego, który został przeniesiony z oryginalnych ubiorów kaszubskich do współczesnych rekonstrukcji należy jedynie tzw. złotnica lub złotogłowie.

Fot. Folkstar.pl

Pozostałe, stanowią:

1. Nakrycia głowy

– chusta – nosiły ją wszystkie kobiety, niezależnie od stanu cywilnego czy posiadanego majątku, robiono je z jasnych materiałów lub z wełny, preferowano kolor biały, choć historia zanotowała, że był okres, w którym chętniej noszono czarne chusty;

– czepek/złotnica – mogły go nosić tylko mężatki, okrywał włosy i czoło, wykonywany z aksamitu, obszywany złotą nicią oraz ozdabiany wstążkami;

– wianek – zarezerwowany dla panien, z czasem do ruty lub kwietny, z których skręcano go na początku, dodano złoty szych (czyli nitkę owiniętą drucikiem, używaną do haftów ) oraz kolorowe wstążk, zakładany przede wszystkim na uroczystości i zabawy.

2. Górne części garderoby

Warto wspomnieć, że bluzki kobiece, zaczęto ozdabiać haftem dopiero od XX wieku.

– koszula – biała, wykonywana z płótna bawełnianego albo lnianego, do pracy preferowano koszulę z przykrótkim rękawem, by nie przeszkadzała w oporządzaniu gospodarstwa, natomiast w odświętne dni zakładano koszule z długimi rękawami,

– gorset – pełnił tę samą funkcję co liwka w stroju męskim, nie ozdabiano go, był gładki, na początku wyrabiany z wełny i lnu, w późniejszym czasie wzorując się na zamożnych mieszczankach, Kaszubki nosiły kaftany zimowe z aksamitu i innych materiałów dobrej jakości. Z czasem zaczęto wyszywać gorset złotą lub srebrną nicią, zawsze dobierano ten sam kolor, co spódnica lub pozostawał czarny.

3. Dolne części garderoby

– halka – wykonana z samodziałowej tkaniny, młode dziewczęta nosiły halki w kolorze niebieskim, natomiast granatowe lub brązowe były przeznaczone dla mężatek;

– spódnica – młode dziewczęta i panny nosiły szerokie, suto marszczone, wierzchnie spódnice w kolorze niebieskim, natomiast mężatki – granatowe albo brązowe;

– zapaski / szertuchy – do pracy na co dzień wykonywano je z płótna, na święta zamężne Kaszubki wkładały zapaski z jedwabiu, głównie w kolorze zielonym lub modrym. Panny przywdziewały białe szertuchy, przyozdobione u spodu misternym haftem.

4. Obuwie

Podobnie jak mężczyźni, praca w polu była wygodniejsza, gdy chodziło się na boso. Zimą, kobiety zakładały tzw. „korki”, by uchronić stopy przed mrozem. Odświętnym obuwiem były czarne, sznurowane trzewiki (wiksówki), zakładane z dużym szacunkiem, gdyż często posiadano jedną parę tego rodzaju butów na całe życie.

5. Biżuteria

Z racji bliskości morza, oczywistym było, że wszelkiego rodzaju ozdoby czy biżuterię wykonywano z bursztynu. Do najpopularniejszych należą zausznice w kształcie paciorka (rodzaj kolczyków), owalne broszki czy naszyjniki z ozdobą w kształcie krzyżyka albo serduszka. Z bursztynu wyrabiano również różańce. Kobiecy strój odświętny uzupełniać mogły czerwone korale, zakładane na koszulę.

Źródło ilustracji: http://www.polalech.pl/index.html

 

Patrząc współcześnie na strój kaszubski, należy pamiętać, że jego wyżej opisane elementy są tzw. „strojem świetlicowym”, co oznacza, że kaszubski strój ludowy nie istniał od XIX wieku (co spowodowało najprawdopodobniej szybki rozwój przemysłu włókienniczego) i został zrekonstruowany w wyniku zaawansowanych badań etnograficznych. W latach 50. XX wieku oficjalnie zatwierdziło go polskie Ministerstwo Kultury i Sztuki i w takiej formie po dziś dzień cieszy nasze oczy.

W ofercie Folkstar do nabycia są lalki, prezentujące piękno kaszubskiego stroju, fot. Folkstar.pl

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz