Mikołajki w polskiej tradycji

Mikołajki

Dzień świętego Mikołaja jest jednym z najbardziej wyczekiwanych dni w roku. Prezenty odnajdywane pod poduszką, wyjątkowe niespodzianki dla najbliższych i spełnianie marzeń ukochanych osób sprawiają, że Mikołajki są dla nas zupełnie magicznym czasem. Ale czy było tak zawsze? Skąd się wzięły tradycje mikołajkowe? I czy św. Mikołaj istniał naprawdę?

Szczątkowe informacje historyczne na temat świętego Mikołaja podają, że żył on w IV wieku i był biskupem Miry. Według legendy był on osobą bardzo pobożną, dobrą i pomocną. Chętnie rozdawał jałmużnę i podrzucał pieniądze biednym rodzinom. Jedna z najpopularniejszych opowieści głosi, że obdarował szczodrym posagiem trzy córki ubogiego mieszkańca Licji, dzięki czemu wszystkie mogły znaleźć męża. Z pokolenia na pokolenie przekazywano sobie także historie o czynionych przez biskupa Mikołaja cudach: ocalał morskich rozbitków, ratował ludzi przed śmiercią z głodu, wskrzeszał umarłych.

Wizerunek św. Mikołaja w stroju biskupim, źródło: www.parafia.lomna.pl

To wszystko sprawiło, że choć potwierdzonych wiadomości o świętym Mikołaju pozostało niewiele, to na stałe zapisał się on w świadomości ludzi. Został on patronem żeglarzy, rozbitków, przewoźników, więźniów, uczniów, piwowarów i młynarzy. Na pamiątkę jego dobroci w rocznicę jego pochówku, 6 grudnia, co roku obdarowujemy się prezentami i sprawiamy radość bliskim.

Pocztówka z 1911 roku – św. Mikołaj wrzuca prezenty dzieciom przez komin, źródło: www.myvimu.com

Mikołajki w Polsce i na świecie

Początków tej tradycji w Polsce można szukać już w XIII wieku, kiedy w wybranych parafiach funkcjonowały tzw. skrzynki świętego Mikołaja. Zebrane do nich datki służyły jako pomoc finansowa dla ubogich dziewcząt. Zwyczaj rozdawania dzieciom prezentów natomiast sięga XIX wieku – był wówczas szczególnie popularny w rejonach Śląska, Małopolski, na Lubelszczyźnie i Mazurach.

Obecnie noc z 5 na 6 grudnia jest dla nas okazją do obdarowywania bliskich tajemniczymi podarunkami, spełniania ich marzeń i uszczęśliwiania ich drobnymi prezentami. Na stałe zapisał się w naszej pamięci także obraz św. Mikołaja jako miłego staruszka z długą białą brodą i w czerwonym ubraniu z kożuszkiem. Zazwyczaj jest on także przedstawiany z zaprzęgiem reniferów ciągnących ogromny wóz z wielką ilością prezentów. Ten uroczy obrazek został zakotwiczony w naszej współczesnej kulturze w latach 20. XX wieku przez reklamy Coca-Coli, która nadal pozostaje jednym z prowodyrów w świątecznych reklamach. Wcześniej św. Mikołaj był przedstawiany częściej jako biskup – jego atrybutami była mitra, pastorał oraz długa czerwona szata.

Jedna z pierwszych świątecznych reklam Coca Coli ze św. Mikołajem, źródło: www.cocacola.com.pl

Postać św. Mikołaja na stałe wpisała się we współczesne obchody świąt Bożego Narodzenia. Na całym świecie staruszek przynosi prezenty grzecznym dzieciom zjawiając się tuż nad ranem przy ich domu. Dzieci w Ameryce piszą listy adresowane do Santa Claus, w Anglii św. Mikołaj występuje jako Santa Nicolaus, w Niemczech – Weihnachts, we Francji – Pére Noël, w Turcji – Noel Baba, a w Japonii – Santa San. Tysiące dziecięcych próśb każdego roku spływa także do wioski Mikołaja w Rovaniemi w Laponii, gdzie według fińskiej legendy mieszka Święty.

W Polsce prezenty rozdaje nie tylko św. Mikołaj. Na ziemiach zachodnich popularnym roznosicielem prezentów jest Gwiazdor. Ta postać z ogromnym worem prezentów i rózgą odwiedza zwłaszcza dzieci w Poznańskim, na Kujawach i Warmii. Natomiast na wschodzie popularnym odpowiednikiem świętego Mikołaja jest Dziadek Mróz. Wywodzi się on ze wschodniosłowiańskiego folkloru, a jego siedziba znajduje się po białoruskiej stronie Puszczy Białowieskiej.

Dziadek Mróz i śnieżynka w posiadłości na Białorusi, foto ze strony: pl.wikipedia.org/wiki/Dziadek_Mróz

Różne są sposoby świętego Mikołaja na dostarczenie prezentów. Niekiedy są one dostarczane przez kominek, gdzie wrzuca je staruszek frunący po niebie. Innym razem w Mikołajki wślizguje się on do domu, aby zostawić podarunki pod poduszką, w dużej skarpecie, pończoszce lub w bucie. Należy tylko pamiętać, aby wcześniej idealnie wypastować buty – w tych brudnych może się znaleźć tylko rózga…

Jeśli pomagasz Mikołajowi przygotować jego prezenty, nie zapomnij zapakować ich w piękny papier ozdobny z ludowymi wzorami! Fot. Folkstar.pl