Palma – symbol Niedzieli Palmowej

Palma wileńska, kurpiowska, góralska…, a każda kolorowa!

Palma to nieodłączny atrybut Niedzieli Palmowej (zwanej też Kwietną lub Wierzbną), która rozpoczyna obchody Wielkiego Tygodnia. Tego dnia wierni Kościoła katolickiego uczestniczą we Mszy św., w trakcie której kapłan święci palmy, symbolizujące odradzające się życie. Zwyczaj ten ustanowiono w XI w. na pamiątkę wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, gdzie wedle Ewangelii, tłum witał Go entuzjastycznie zielonymi gałązkami.

Wierni Kościoła katolickiego uważają wierzbę za symbol Zmartwychwstania i nieśmiertelność duszy. Gałązki wierzby, przeznaczone do poświęcenia w Niedzielę Palmową, ścinano już w Środę Popielcową i wstawiano do naczynia z wodą, by zazieleniły się na tydzień przed Wielkanocą.

Sama palma symbolizuje jednocześnie Mękę Chrystusa oraz Jego triumf nad śmiercią, czyli Zmartwychwstanie. Jest też symbolem nieśmiertelności duszy ludzkiej. Procesje z palmami mają więc głęboki wymiar religijny.

Procesje z Jezuskiem Palmowym, znane były w Polsce od XV w., zwyczaj był kultywowany do końca XVIII wieku. Do dziś przetrwał tylko w Tokarni (woj. świętokrzyskie).; źródło il.: http://www.gazetakrakowska.pl

Do bukietu włączało się gałązki bukszpanu, barwinka, borówki, cisu czy widłaku. Na wsi, każda palma musiała być wykonana własnoręcznie – tak jest z resztą po dziś dzień. Palma poświęcona w kościele miała chronić dom oraz jego mieszkańców, gospodarstwo i pole przed złymi mocami. Poświęconą palmę wkładano za święty obraz, znajdujący się w izbie. Bazie połykano, by zapewnić sobie zdrowie i ustrzec się przed chorobami gardła oraz przeziębieniami. Sproszkowane dodawano do różnych leczniczych naparów, które uzdrawiały ludzi oraz zwierzęta.

Po dziś dzień palma jest nieodłącznym symbolem Świąt Wielkanocnych. Współcześnie szczególną popularnością cieszą się tzw. palmy „wileńskie”, czyli te misternie uplecione z suszonych kwiatów, mchów i traw. Palma tego typu występowała głównie w okolicach Wilna oraz na pograniczu polsko-litewskim. Rosnącą popularność zawdzięczają tzw. „Kaziukom”. Oryginalny Kaziuk to trzydniowy kiermasz, odbywający się w Wilnie, połączony z występami artystycznymi. Od niedawna „Kaziuki”, promujące kulturę litewską organizowane są również w polskich miastach, np. w Szczecinie czy Poznaniu, w niedzielę przypadającą po 4. marca. Inicjatywę tę podjęli potomkowie mieszkańców Wilna.

Palma wileńska jest najczęściej kojarzona z Niedzielą Palmową; źródło il.: http://poznajwilno.pl

Współcześnie najbardziej okazałymi polskimi palmami są te pochodzące z Kurpiów, gdzie organizuje się konkursy na najwyższą z nich (największe potrafią osiągać nawet wielkość 2-3 metrów). Swym wyglądem przypominają wysokie, kwietne słupy. Na całej długości ozdobione są zielenią oraz kolorowymi kwiatami z bibuły. Kurpie wierzą, że dzięki tym strzelistym palmom, ich dzieci będą równie wysokie. Dziś najpiękniejsze palmy kurpiowskie można oglądać w miejscowości Łyse, a towarzyszą im Kurpianki ubrane w swoje regionalne stroje.

Kilkumetrowe, kolorowe palmy kurpiowskie robią niezapomniane wrażenie; źródło il.: www.newsweek.pl

W podkrakowskich wsiach nieodłączną tradycją Niedzieli Palmowej są tzw. „pucheroki”. To grupa chłopców, pojawiających się w ten dzień nad rankiem, przemierzająca wiejskie dróżki. Stukają oni do drzwi i okien i proszą o drobne datki, śpiewając przy tym różne, dowcipne wierszyki, np.:

„Jak mi nie docie jajek pięć,

To będę wasz zięć!”

Tradycja ta była znana już w XVII wieku jako coroczna, zwyczajowa kwesta w okresie Niedzieli Palmowej, zbierana przez okolicznych studentów (żaków) z Krakowa. Za wygłoszone przed kościołem, po uroczystej sumie, wierszyki, które sami układali, otrzymywali od wiernych datki, które mogli potem przeznaczyć na jedzenie lub grzane piwo.

Pucheroki to tradycja znana i wciąż kultywowana przez chłopców w Małopolsce; źródło il.: http://www.bg.agh.edu.pl

Wprawdzie Niedziela Palmowa za pasem, ale dla wszystkich, którzy nie mieli okazji jeszcze pomyśleć o palmie, a chcieliby zaprezentować coś naprawdę ładnego, zapraszamy do sklepu Folkstar, gdzie proponujemy Wam palemki z bibułowymi kwiatami.

Bibliografia:

1. „Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne” – Barbara Ogrodowska, seria Ocalić od zapomnienia
2. „Encyklopedia tradycji polskich” – Renata Hryń-Kuśmierek, Zuzanna Śliwa