Skrzynie ludowe i ich miejsce w wiejskiej chacie

W wiejskiej chacie nie było miejsca na zbędne rzeczy. Stół, ława czy krzesła w czarnej izbie, łóżko, skrzynie i półki w białej izbie. Na wiele więcej nie starczało powierzchni użytkowej w niewielkich drewnianych chatach. Skrzynie ludowe stawały się szafą, sekretarzykiem, miejscem na najważniejsze dokumenty i sejfem, ale także ozdobną dekoracją pomieszczenia.

Piękna, bogato zdobiona skrzynia ludowa z Podegrodzia koło Nowego Sącza. Źródło: muzea.malopolska.pl

Zdobne meble i funkcjonalne skrytki

Skrzynia to jeden z najstarszych typów mebli schówkowych. Były znane już w starożytności, służyły przez wiele pokoleń ludziom żyjącym w średniowieczu, a w renesansie przeżywały szczyt swojego rozwoju. Aż do XVIII wieku bogato zdobione skrzynie robiły karierę w pałacach, na dworach i w domach mieszczańskich, a potem zaczęły stawać się coraz bardziej popularne na wsiach.

Malowane skrzynie były dekoracją wiejskiej chaty. Źródło: www.muzeum-szreniawa.pl

W XIX i XX wieku skrzynie ludowe były jednymi z najważniejszych mebli w każdej wiejskiej chacie. Ich wygląd oraz wielkość świadczyły o zamożności rodziny – te największe, wykonane z trwałego drewna były zarezerwowane tylko dla bogatych kmieci. W Polsce najczęściej spotykane były skrzynie dwudzielne, często miały także wewnętrzny mniejszy schowek zwany półskrzynkiem.

Skrzynie ozdabiano według mody panującej w danym regionie. Najpopularniejsze były motywy kwiatowe i roślinne oraz formy geometryczne. Powstawały słynne ośrodki wytwarzania skrzyń, jednym z najbardziej znanych był ten w Gąbinie koło Płocka. Wyjątkowe walory estetyczne prezentowały skrzynie z Kujaw, Krakowa czy Mazur.

Skrzynie ludowe były często ozdobą całego domostwa. Źródło: www.mazowieckiszlaktradycji.pl

Kobiece królestwo

Nie da się ukryć, że skrzynie były zwykle miejscem bardzo kobiecym. Tam trzymano najpiękniejsze stroje zakładane na doroczne i rodzinne uroczystości, chowano tam drogie czerwone korale i inne cenne przedmioty. W każdej chacie było co najmniej tyle skrzyń, co mieszkających tam kobiet i dziewcząt.

Na skrzyniach malowano najczęściej motywy roślinne. Źródło: www.mazowieckiszlaktradycji.pl

Każda kobieta dostawała swoją skrzynię wianną – w niej przewożono jej dobytek i posag do domu świeżo upieczonego męża. Między innymi z tego powodu szczególnie dbano o wygląd skrzyni: przecież w trakcie przenosin oglądać je miała cała wieś! Wielkość, dekoracje i sposób ułożenia wiezionych rzeczy wewnątrz skrzyni wiele mówiły o dziewczynie, która odtąd miała zamieszkać u nowej rodziny. Zwykle skrzynie wieziono otwarte, bo w ten sposób sąsiedzi i rodzina mogli podziwiać pięknie haftowaną pościel, wypchane pierzem poduszki i kołdry, bogate stroje oraz wszystkie inne przedmioty, które młoda zabierała ze sobą, rozpoczynając życie małżeńskie.

Odtąd skrzynia stawała się dla mężatki wspomnieniem dobrego życia u rodziców, stanowiła azyl w obcym domu i była powierniczką wielu sekretów – w końcu między warstwami pościeli i spódnic można było ukryć listy, kwiaty czy haftowane chusteczki.

Skrzynia ludowa z Muzeum w Będzinie. Źródło: muzeum.bedzin.pl

Dawne skrzynie we współczesnym domu

Niegdyś wygodne w użyciu skrzynie były obowiązkowym elementem wyposażenia każdego domu. Dziś zamieniliśmy je na pojemne szafy, zdobne kredensy, wiele rodzajów półek i półeczek… Jednak skrzynie ludowe nadal wielu fascynują i intrygują. Nic dziwnego – ten mebel nadal zdaje egzamin na funkcjonalność i użyteczność. A do tego idealnie wkomponowuje się w niejeden popularny dziś styl!

Bogato zdobione, masywne skrzynie będą pasowały do wnętrz urządzonych w tradycyjny sposób. Sprawdzą się w towarzystwie drewnianych mebli, kolorowych dywanów i pięknych starych podłóg. Ale miłośnicy nowoczesnego minimalizmu również z powodzeniem wykorzystają skrzynię w swoich wnętrzach – te dekoracyjne będą ozdobą całego pomieszczenia, a skromne drewniane wkomponują się w surowy klimat pokoju lub sypialni.

Mała skrzynia ludowa sprawdzi się idealnie na każdym biurku czy szafce nocnej! Fot. Folkstar

Miniaturowe skrzynie z wzorami ludowymi będą natomiast najlepszym miejscem do przechowywania drobiazgów czy biżuterii. Tak jak niegdyś nasze prababki trzymały w nich korale, tak my teraz możemy umieścić w nich kolczyki lub pierścionki, aby już więcej nie szukać ich w niezliczonych miejscach. Mała skrzynia będzie przydatnym gadżetem na biurko lub szafkę nocną – ciężko policzyć jej wszystkie możliwe zastosowania!